Gezien: Documenta XII
Waar: Kassel (D)
Nog te zien tm 23 september
De curatoren Buergel en Noack hebben met Documenta XII getracht een tentoonstelling te maken waarbij de kunst vorm en thema’s ontstijgt en waar kunst met kunst gaat communcieren. Dit leidt volgens hen tot de beleving van kunst in zijn zuiverste vorm, de tentoonstelling zelf wordt een medium, een autonoom kunstwerk.
Als idee klinkt dit heel aardig maar de uitwerking is niet geslaagd. De Documenta als geheel is rommelig en onoverzichtelijk. Het helpt niet dat op de vier verschillende locaties voor een steeds wisselende sfeer en opzet gekozen is. Het Aue Paviljoen is rommelig ingericht en oogt als een woonbeurs met tekort aan budget. In de Documenta-Halle staan de werken veel te dicht op elkaar om de beoogde relatie met elkaar aan te gaan en de werken in het Fridericianum waren amper te bekijken door enerzijds de mensenmassa (die met name hier heel storend was) en anderzijds de klimatologische omstandigheden (veel te warm). Schloss Wilhelmshöhe beschikt over een prachtige collectie oude meesters en het idee om de Documenta-kunst daarin op te nemen doet gekunsteld aan en is een misgreep. In de Neue Galerie kwam het idee van de curatoren het beste tot zijn recht. Hier hebben de kunstwerken de ruimte gekregen om daadwerkelijk met elkaar te communiceren.
Opmerkelijk was bij deze Documenta dat ruwweg de helft van de getoonde kunstwerken uit de vorige eeuw of zelfs nog van daarvoor dateerde. De curatoren hebben hier bewust voor gekozen omdat zij ervan uitgaan dat kunst en hun verschijningsvormen relatie hebben met zowel het verleden als de toekomst. Zij stellen dat kunstenaars zich hiervan wel bewust zijn maar het algemene publiek niet. Dit is ons inziens een onderschatting van de bezoekers. Je hebt daarom het gevoel dat je door kunstgeschiedenisles aan het rondwandelen bent.
Wij vinden het jammer dat het aandeel van de nieuwe media zeer beperkt is. Van het weinige dat er is, bestaat het grootste deel uit documentaire-achtige video’s die slecht tot hun recht komen in een museale opstelling. De meeste zijn daarbij filmtechnisch van een youtube-kwaliteit, wat in principe geen bezwaar hoeft te zijn als je je er maar van bewust bent dat de span of attention van het publiek de 30 seconden niet zal overstijgen. Belangrijkste uitzonderingen hierop waren de video Nine Scripts from a Nation at War, Miramondo multiplo en Retake with Evidence, waarin Harvey Keitel een intrigerende monoloog houdt.
Verder waren interessant: de schilderijen en tekeningen van Kerry James Marshall, wiens werk als een soort rode draad door de hele Documenta loopt, Dream van Romuald Hazoumé, het Poppy Field van Sanja Ivekovic dat een stukje landelijkheid voor het stadse Fridericianum brengt, de installatie met grote pluchen dieren Relax It’s only a ghost van Cosima von Bonin, de installatie Love songs van Mary Kelly en Recording 2006 chang’an street van Lu Hao, die met zijn schildering op zijde bewust een traditioneel medium gekozen heeft om de actuele werkelijkheid vast te leggen.
Conclusie
De curatoren lijken bijna wanhopig te hebben gezocht naar een nieuwe vorm om een zo groot evenement als de Documenta te rechtvaardigen. Maar door hun aanpak oogt de tentoonstelling oubollig en heb je achteraf bijna het gevoel dat eerder je op een veiling zonder thema van Sotheby’s terecht bent gekomen dan op een van de toonaangevende exposities van actuele kunst.
