Gezien: Christoph Schlingensief: Fear at the Core of Things
Waar: BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht
Nog tot: 29 april 2012
In BAK Utrecht zijn momenteel een drietal werken te zien van de in 2010 overleden Duitse kunstenaar Christoph Schlingensief. Schlingensief is een fascinerend multitalent die door de gevestigde orde het liefst als een provocateur neergezet wordt. Deze stellingname is eigenlijk wel te begrijpen omdat het voorkomt dat je inhoudelijk in moet gaan op zijn werk maar wat uiteindelijk alleen maar laf is. Maar het bewijst wel hoe ontregelend de Duitser en zijn werk is. Hij provoceert, dat wel, maar om hem enkel en alleen als provocateur weg te zetten doet zijn werk op alle gebieden tekort. Schlingensief is een begenadigd regisseur die exact begrijpt hoe beeld en geluid ingezet moeten worden en als zodanig zie je zijn jarenlange ervaring met film, toneel en video weerspiegeld in zijn werk. Er is echter nog meer aan de hand, want ook de idee, de theoretische grondslag van zijn werk, laat zien dat hij naast een uitstekend inzicht in de kunsthistorie ook op (cultuur-)filosofisch gebied fascinerende ideeën heeft.
Het getoonde werk in BAK is een goede representatie van het oeuvre van Schlingensief zoals zich dat in de afgelopen jaren ontwikkeld heeft.
Op de begane grond wordt het werk Animatograph Iceland-Edition getoond. Het is een gelaagd werk waarin de behoefte aan orde van de (Westerse) mens geconfronteerd wordt met de uitwassen ervan zoals religie, geweld, oorlog en seksualisering. Hij maakt hierbij gebruik van een aantal iconische symbolen zoals een Afrikaanse struisvogel als personificatie van het goede in de mens/wereld. Het kerndeel bestaat uit een draaiend podium waarop de beschouwer zelf plaats kan nemen waardoor hij een speler « on stage » kan zijn en dus bevrijd wordt van de rol van passief kijker. Op het podium worden beelden zowel geprojecteerd als op een aantal monitoren eromheen geshowd en door het ronddraaien is het geheel een met name buitengewoon ontregelende ervaring. De beelden zelf zijn in 2005 in het kader van het project op IJsland – de (symbolische) plek waar de Oude en Nieuwe Wereld fysiek uiteendrijven – geschoten en zijn tamelijk grotesk/over de top. De associatie die ze oproepen is met het meest absurde werk van Monty Python, alleen ontbreekt hier de bevrijdende lach en blijft je derhalve een unheimisch gevoel bij. Alweer ontregelend dus. Het uiteindelijke werk is al met al een razend knappe mix van film, video, beeld, geluid en teksten. Het is niet mooi in de zin van esthetiek, het is prachtig als krachtig en effectief beeld dat stelling neemt in een tijd waar de (pseudo)democratische idealen van de Westerse wereld een herijking nodig lijken te hebben.
Na dit werk wordt je via een buitentrap naar de verdieping gevoerd die – in tegenstelling tot de begane grond – de klassieke ‘white-box’ ervaring van het museum/galerie oproept.
In deze ruimte wordt het werk Auslander Raus – Bitte liebt Osterreich getoond. De kern van het werk is een verslag van een manifestatie die Schlingensief in 2000 in Wenen organiseerde. Hierbij werd a la Big Brother in het hart van Wenen een aantal containers geplaatst waarin een 12-tal asielzoekers verbleven die continu via radio en TV gevolgd konden worden. Het publiek mocht dagelijks de twee asielzoekers aanwijzen die dan gedeporteerd zouden worden. Op de containers stond een groot bord met de tekst « AUSLANDER RAUS », een van de leuzen van de toenmalige FPO voorman Haider. Het fascinerende verslag van deze manifestatie laat de bezoeker genadeloos zien hoe de samenleving verworden is tot een media-democratie en hoe de partijen, zoals ter linker als ter rechter zijde niet meer in staat zijn tot eigen kritische en inhoudelijke meningsvorming. Het is als zodanig een schokkend verslag van de state-of-the-union in dat opzicht. Als onderdeel ervan is ook een opname te zien van de discussie over het project bij de Oostenrijkse omroep waarbij Schlingensief briljant weerwoord geeft aan de vertegenwoordiger van de FPO en zich, in plaats van zich te laten provoceren, van dezelfde discussiewapens bedient als deze FPO-dame en als zodanig is het nuttig studiemateriaal voor Nederlandse politici die op een dergelijke wijze aangevallen worden.
video Zeit Im Bild uitzending ORF 13-6-2000
Het laatste deel van de tentoonstelling is een integrale vertoning van de film Das Deutsche Kettensägenmassaker een nogal absurdistisch en grotesk verhaal dat vertelt hoe na de eenwording van West en Oost, het onverschillige Westen het Oosten in feite kannibaliseert – buitengewoon cynisch – zonder enig gevoel voor de waarde die het vertegenwoordigt met alweer mooie iconische verwijzingen naar het heden en verleden, dit alles in het « format » van de horror-film.
trailer Das Deutsche Kettensägenmassaker
De tentoonstelling Fear at the Core of Things 1 is al met al een goed overzicht van een fascinerend totaal-kunstenaar die helaas veel te jong overleden is. Na de eerdere kennismaking met zijn werk op de Biënnale van Venetië vormt de presentatie in BAK een verdere bevestiging van de kwaliteit die zijn werk vertegenwoordigt.
Let op!! Naast de tentoonstelling van Schlingensief is er op de WC van BAK ook een WCCV expositie te zien met de WC van Witte de With in Rotterdam o.m. t.b.v. het CV van Pronk van der Meijden
- Fear at the Core of Things was ook de titel van een werk dat hij maakte kort nadat hij hoorde dat hij longkanker had. ↩
